Dit zei premier Mark Rutte in 2013 tegen het Financieele Dagblad. Die uitspraak typeert een politiek klimaat waarin visie als overbodige luxe wordt weggezet. Maar voor innovatie binnen de overheid is juist visie van topmanagement en politici essentieel. Zonder duidelijke richting, ambitie en durf vanuit de top is structurele vernieuwing vrijwel onmogelijk.
Je herkent het vast: je werkt aan innovatieve projecten, ziet kansen, mobiliseert collega’s – en dan stokt het. Niet omdat het idee niet goed is, maar omdat het topmanagement andere afwegingen maakt. Strategische keuzes worden soms ingegeven door politieke realiteit, publieke opinie of bestuurlijke drukte. In dat speelveld is het opstellen en uitdragen van een innovatievisie geen vanzelfsprekendheid, maar een opgave op zich.
Toch is juist die innovatievisie essentieel om richting te geven aan vernieuwing. Niet alleen op papier, maar in gedrag, besluitvorming en communicatie. Als innovatieprofessional is het daarom cruciaal om dat gesprek met het topmanagement aan te gaan. Niet met de verwachting dat alles direct verandert, maar vanuit de overtuiging dat heldere toekomstbeelden helpen om ook bestuurlijke keuzes te plaatsen in een bredere context. Om daar goed aan tafel te komen helpt het om iets van een interne analyse uit te voeren. Dan spreek je niet voor jezelf, maar vanuit een breder beeld wat leeft. Hiervoor zou je de Innovatie Maturity Scan kunnen inzetten, een andere tool of enquête.
Een innovatievisie stelt de vraag: waar willen wij over drie tot vijf jaar staan als organisatie, kijkend door de bril van vernieuwing? Wat willen we betekenen voor burgers, beleid en uitvoering? En wat is daarvoor nodig aan cultuur, middelen en lef? Die visie moet ambitieus zijn, los van de huidige beperkingen – maar wel realistisch genoeg om er vandaag mee te beginnen.
Het lastige is dat innovatie vaak wordt geassocieerd met impact op korte termijn: snel, zichtbaar, vernieuwend. Terwijl grote innovatieprogramma’s meestal jaren vragen om tot volle wasdom te komen. Immers, het gaat vaak ook om het vervangen van decennia oude systemen, werkwijze en processen. Dat schuurt met de politieke dynamiek waar topmanagement dagelijks mee te maken heeft. Verkiezingen, coalitieafspraken, Kamervragen – allemaal krachten die op korte termijn iets ‘moeten laten zien’. In die context is het verleidelijk om innovatie te reduceren tot pilots en showcases, zonder structurele visie of lange adem. Paradoxaal hebben juist daardoor innovaties op korte termijn niet de gewenste impact.
Precies daarom is het belangrijk dat innovatieprofessionals die visie helpen formuleren en levend houden. Niet als weerstand tegen bestuurlijke druk, maar als ondersteuning ervan. Door te laten zien hoe een innovatie op langere termijn bijdraagt aan stabiliteit, responsiviteit en publieke waarde. Door te benoemen waar vernieuwing niet alleen mogelijk, maar ook noodzakelijk is om toekomstige uitdagingen aan te kunnen. Hoe innovaties kunnen bijdragen aan het op orde brengen van de basis. En door duidelijk te maken dat visie niet vrijblijvend is: het topmanagement moet er verantwoording over afleggen, naar binnen én naar buiten.
Het vraagt om politiek gevoel, timing en strategisch inzicht om zo’n gesprek goed te voeren. Maar als het lukt, ontstaat er ruimte. Ruimte om innovatie als structureel element in het jaarplan op te nemen. Om het niet alleen over projecten te hebben, maar ook over richting, positionering en ambitie. En ruimte om collega’s te inspireren, omdat zij merken dat hun bijdrage onderdeel is van een groter geheel. Je bent geen stenen aan het sjouwen, maar samen een huis aan het bouwen.
Stel jezelf hierbij dit soort vragen:
- Welke aspecten van de huidige innovatiedoelstellingen zijn voldoende verbonden aan een gedeelde visie?
- Waar botsen mijn innovatiedoelen met de politieke of bestuurlijke prioriteiten binnen de organisatie?
- Hoe kan ik het gesprek met het topmanagement zó voeren dat visie als instrument voor rust en richting wordt gezien?
- Op welke manier kan ik laten zien dat innovatie geen luxe is, maar een noodzaak voor toekomstbestendige publieke dienstverlening?
- Wat zou er gebeuren als we de innovatievisie structureel koppelen aan het jaarplan en verantwoordingsproces?