Blog Diederik van Leeuwen RIConline mrt 2025
Innovatie is de drijvende kracht achter vooruitgang en de overheid heeft een sleutelpositie in het stimuleren hiervan. Jaarlijks geeft de Rijksoverheid tussen de 80 en 100 miljard euro uit aan ingekochte diensten en producten. Door innovatiegericht in te kopen kan dit enorme budget niet alleen worden ingezet voor betere publieke dienstverlening, maar ook voor duurzaamheid, ethiek en inclusiviteit. Dit is niet zomaar een ambitie; de EU heeft duidelijke richtlijnen opgesteld om innovatiegericht inkopen te bevorderen. Door innovatieve bedrijven kansen te geven via aanbestedingen, kunnen ze bovendien zonder subsidie doorgroeien en ook internationaal concurrerend worden. Dit biedt kansen om als bouwsteen binnen een innovatiemanagement model flinke impact te maken. Zowel als dienstverlenende overheid als in het bedrijfsleven.
Barrières
Ondanks de enorme potentie wordt innovatiegericht inkopen door overheden nog niet volledig omarmd. Europese en nationale aanbestedingsregels kunnen star zijn en innovatie belemmeren doordat ze gericht zijn op makkelijk meetbare selectiecriteria en laagste prijs, in plaats van innovatie en kwaliteit. Overheidsinstanties zijn daarnaast vaak terughoudend om risico's te nemen, omdat ze verantwoording moeten afleggen over publiek geld. Dit leidt tot een voorkeur voor bekende, bewezen oplossingen. Managers richten zich vaak op korte termijn prestaties en budgetten, waardoor lange termijn voordelen van innovatie niet altijd worden meegenomen in beslissingen.
Innovatieve oplossingen kunnen daarbij in eerste instantie duurder zijn dan traditionele alternatieven, waardoor ze moeilijker te verantwoorden zijn binnen onze strakke overheidsbudgetten. Nu met de taakstelling in aantocht zal dit alleen nog maar lastiger worden. In gesprekken met opdrachtgevers heb ik de eerste signalen daarover al opgevangen.
Veel inkopers en beleidsmakers hebben overigens zelf ook onvoldoende kennis over innovatieve technologieën en hoe ze innovatiegericht inkopen kunnen toepassen. Alle ontwikkelingen volgen is natuurlijk ook ingewikkeld en tijdrovend. Als dit niet wordt opgevangen door andere afdelingen weten ze onvoldoende welke innovatieve oplossingen beschikbaar zijn, terwijl bedrijven niet goed weten hoe ze hun innovaties onder de aandacht van de overheid kunnen brengen. Kleine innovatieve start ups en ondernemers hebben moeite hun weg te vinden richting overheden en denken –onterecht – dat alleen grote gerenommeerde bedrijven kans hebben bij inkoop. Of vissen achter het net bij een overheidsorganisatie en laten dan alle anderen links liggen.
In de praktijk kun je als innovator dus heel wat uitdagingen tegemoet zien. Neem daarom inkoop in een vroeg stadium mee en zoek een sponsor op hoog niveau om je te steunen om verschillende barrières – zet in op structureel - weg te nemen. Koppel innovatiegericht inkopen aan strategie, bestaande innovatieagenda’s en beleidsdoelen. En bundel verschillende budgetten binnen de organisatie. Daarmee vergroot je de slagkracht en leert de organisatie creatiever te werken en komt er ruimte om innovatiever te gaan inkopen. Een soort training on the job dus.
Om innovatiegericht inkopen succesvol te maken, is ook samenwerking met de markt cruciaal. Dit vereist vooral:
- Flexibiliteit in het proces, zodat bijsturing mogelijk is op basis van nieuwe inzichten en ontwikkelingen.
- Focus op samenwerking in plaats van enkel contractuele afspraken, waarbij een gezamenlijke aanpak en wederzijds vertrouwen centraal staan.
- Inzicht in de mogelijkheden die de markt biedt, door proactief de dialoog aan te gaan en innovaties te verkennen voordat een aanbesteding start.
Door innovatiegericht in te kopen en technologie slim in te zetten, kunnen we niet alleen maatschappelijke uitdagingen beter aanpakken, maar ook onze eigen effectiviteit en efficiëntie vergroten. Innovatiegericht inkopen is dus niet alleen een kans, maar een noodzaak voor de toekomst van ons beleid en dienstverlening.
Wil je meer weten over de rol van innovatiegericht inkopen en de laatste inzichten? Bekijk dan het rapport ‘Innovatiegericht inkopen in de publieke sector’ van PIANOo en bezoek hun website om op de hoogte te blijven van de nieuwste ontwikkelingen op dit gebied. Op deze pagina tevens een presentatie die Rolf Zeldenrust op 30 mei 2024 gaf op een update-sessie van de opleiding Innoveren met Impact.