Nieuwsbericht10-07-2025 | 13:07

Nieuwe termen en manieren om naar verandering bij de overheid om maatschappelijke problemen te kunnen adresseren vliegen ons om de oren. Transities, transformatiegericht beleid, opgavegericht samenwerken (aan transities), missiegedreven innoveren, responsible innovation, toekomst gericht werken, de ontwerpende aanpak, anders besturen en ‘Delta denken en doen’.

“We moeten de mist opzoeken. Niet te snel het probleem definiëren, maar samen de twijfel opzoeken en verkennen wat een passende aanpak kan zijn.”

Deze ontwikkeling geeft de steeds breder gevoelde urgentie aan. We moeten als overheid tot andere manieren van werken komen. Die past bij de huidige tijd met (steeds verschuivende) maatschappelijke problemen, bij de ideologie van burgerbetrokkenheid en bij de meest recente inzichten over hoe organisatieverandering en vernieuwing tot stand komen.

Tegelijkertijd werkt de versnippering in taal en aanpakken voor verandering verwarrend. Bestuurders, beleidsmakers en uitvoerders kunnen pas kiezen welke kader of narratief ze benutten voor hun veranderopgave, als de ‘eigenaren’ aangeven hoe deze zich tot elkaar verhouden. Dus:

  • Waar staan de verschillende termen voor?
  • Waar raken de werkwijzen elkaar?
  • Hoe ondersteunen ze elkaar?
  • Kunnen we komen tot een gemeenschappelijk verhaal over veranderopgaves?

Sprekers:

Om deze en andere vragen te verkennen bracht RIC vier sprekers bij elkaar.

  • Ellen Viergever (programma Grenzeloos Samenwerken)- over opgavegericht werken
  • Ferdinand Giesdoorn (BZ & TU Delft) - over verantwoord innoveren
  • Nynke Tromp (Publieke Ontwerp Praktijk) - over de ontwerpgerichte aanpak
  • Frido Smulders (TU Delft) - over Delta Denken en Doen)

Introductie sprekers en hun programma’s

Ellen Viergever – Grenzeloos Samenwerken (& Ambtelijk Vakmanschap) Grenzeloos Samenwerken

  • Doel programma: Ambtenaren ondersteunen in opgavegericht werken en ambtelijk vakmanschap.
  • Kern: Vergroten van lerend vermogen via opleidingen, coaches en een gezamenlijke gids Ambtelijk Vakmanschap.
  • Belangrijk principe: Klein beginnen, leren in de praktijk en inzichten terugbrengen in beleid.

Ferdinand Giesdoorn – Responsible Research & Innovation Duale promovendus  Ferdinand doet onderzoek naar quantum mechanica en fysica | Rijksorganisatie voor Ontwikkeling, Digitalisering en Innovatie

  • Onderwerp promotietraject & aanpak: Verantwoord onderzoeken en innoveren. Verantwoord innoveren = rekening houden met de maatschappelijk impact van innovatie.
  • Kern: Leren van het verleden om in het heden te handelen met zorg voor de toekomst. Wil bepaalde principes (zoals inclusiviteit) omzetten in vaardigheden (zoals samenwerken). 
  • Belangrijk knelpunt: Vaardigheden zoals co-creatie botsen vaak met bestaande instituties en culturen binnen organisaties.


Nynke Tromp –Publieke Ontwerp Praktijk (PONT) 

  • Doel programma: Ontwerpkracht beter inzetten voor complexe maatschappelijke opgaven.
  • Kern: Niet alleen probleemgericht analyseren, maar samen een toekomstbeeld scheppen (synthese).
  • Werkwijze: Werkt als collectief leerplatform met overheden en uitvoeringsorganisaties.

Frido Smulders – Delta Denken en Doen (DDD) 

  • Wat is DDD: Een voorstel voor denken én doen vanuit een (fictief) wetenschapsdomein (‘deltawetenschappen’) dat disciplines overstijgt. De deltawerken dienen hierbij als voorbeeld van innoveren vanuit een bepaalde houding, iteratief, ontwerpend en zonder ‘blauwdruk’.
  • Kern: Innovatie vraagt om het collectief leren omgaan met onzekerheid (‘de mist opzoeken’) en ‘twijfel’ als constructieve kracht zien.
  • Motto: Denken en doen combineren, door over disciplines heen te werken.
     

Gezamenlijke thema’s & inzichten uit het gesprek

Sprekers zijn het over veel elementen van de ‘kunst van het veranderen’ eens:

1) We moeten onzekerheid omarmen en ermee leren omgaan

  • Twijfel en ongemak zijn essentieel: innoveren betekent dat je samen door de mist gaat. Luister, stel vragen, en doorgrond het probleem gezamenlijk, voordat je met oplossingen komt.
  • Dit vraagt om een veilige cultuur waarin we ons openstellen voor de perspectieven van anderen, ook buiten de eigen organisatie of discipline.

2) We hebben nieuw, nog te ontwikkelen vaardigheden nodig

  • Alle sprekers benadrukken dat het niet alleen gaat om vaststellen van principes en maken van plannen, maar vooral om het ontwikkelen van een houding en vaardigheden: samenwerken, luisteren, oordeelloos onderzoeken, durf & leiderschap, formeel en informeel.
  • Ellen benadrukt dat dit de kern is van ambtelijk vakmanschap- zie de gids ambtelijk vakmanschap. De Gids Ambtelijk Vakmanschap | Ambtelijk vakmanschap | Grenzeloos Samenwerken

3) Er zijn barrières binnen organisaties waarmee we moeten (leren) omgaan

  • Ferdinand benoemt institutionele logica’s die samenwerking bemoeilijken zoals het ‘not invented here’ syndroom waardoor mensen geneigd zijn alleen iets te omarmen dat ze zelf hebben bedacht. Wat helpt is: de verbinding zoeken met collega’s om een kritische massa te bouwen en samen de leiders mee te krijgen in verandering.
  • Frido pleit voor ruimte om de reflex ‘snel een probleem oplossen’ los te laten en eerst gezamenlijk de mist in te gaan. Nodig hierbij: bereidheid om het standpunt van de ander te accepteren zonder meteen een oordeel te vellen.
  • Ellen geeft aan: er is vaak, binnen regels en kaders, meer mogelijk dan je denkt- zoek deze ruimte op!

4) Gezamenlijke taal en definities

  • De verschillende begrippen en aanpakken (‘verantwoord innoveren’, ‘ontwerpend werken’, ‘transdisciplinair’, ‘ambtelijk vakmanschap’) raken elkaar, maar zijn ook te onderscheiden. Dat doen we nergens nog expliciet.
  • Er is behoefte aan één verhaal over (1) het gezamenlijke in het denken over verandering, (2) de relatie tussen de verschillende denkwijzes, termen en aanpakken, en 93) hoe deze zich van elkaar onderscheiden.

Vervolg

De sessie gaf inspiratie om:

  • Te onderzoeken hoe deze werkwijzen elkaar kunnen versterken.
  • Een gezamenlijk ‘product’( document, tekening, flowchart?) te ontwikkelen, zodat collega’s sneller de weg vinden naar de juiste aanpak of ondersteuning.
  • Het gesprek over ‘gezamenlijke taal’ verder te voeren en vast te leggen wat werkt.

Hoe verder?

  • Op 11 september is de volgende RIC- netwerkborrel in het Hofhouse naast de Rijnstraat, Den Haag. Meld je aan via RIConline!
  • Op 22 september volgt een nieuwe How to-sessie. Dit keer over de praktijk van samenwerken aan innovatie. Marijn Colijn (23) Marijn Colijn | LinkedIn vertelt over de Innovation Court en Kiske de Leest (23) Kiske de Leest | LinkedIn vertelt namens het CJIB over de opgedane ervaringen in het project vorderingenoverzicht rijk. 
  • Op 23 oktober kun je tijdens de Dutch Design Week Home | Dutch Design Week in Eindhoven inspirerende internationale sprekers ontmoeten, zoals Christian Bason, Lucy Kimbell en Marco Steinberg.